Ελισάβετ Παπαδοπούλου-Υψηλές για τις εποχές θερμοκρασίες-εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Πόσο εύκολο είναι να γράφεις λογοτεχνία στη γλώσσα των εφήβων; Πόσο κοντά είμαστε στα προβλήματά τους; Θα πάρουμε ποτέ την ευθύνη απέναντι στα παιδιά μας; Αυτά τα ερωτήματα με συντρόφευαν κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης.

Η Ελισάβετ Παπαδοπούλου με κέρδισε αναγνωστικά με το νέο της βιβλίο «Υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες». Μια γραφή ζωντανή, φρέσκια, σημερινή, που γράφτηκε πρωτίστως για τους έφηβους και μετά για τους γονείς. Κοινωνικό, καυστικό αλλά και αιχμηρό, όπως πρέπει να είναι όταν οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν και τα παράθυρα είναι κλειστά για να μην ακούει η κοινωνία. Οι ήρωες της είναι νέοι σε ηλικία που αναζητούν τα πατήματά τους σε έναν κόσμο που φτιάχτηκε γι αυτούς χωρίς να ρωτηθούν για το πώς τον θέλουν. Όταν το έπιασα στα χέρια μου, μου άρεσε το φιλοτεχνημένο εξώφυλλο των εκδόσεων, που απεικονίζει την Αφροδίτη του Μποτιτσέλι με κόκκινα μαλλιά και σαγιονάρες. Με προβλημάτισε το οπισθόφυλλο, με ταρακούνησε θα έλεγα, αφού είμαι και εγώ γονιός. Δεν άργησαν να τελειώσουν οι 217 σελίδες του. Η συγγραφέας μας αφηγείται μια ιστορία για τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσουν τα προσωπικά μας οικοσυστήματα. Ένα μυθιστόρημα-όπως διαβάζουμε-που εξελίσσεται σε κλειστά δωμάτια. Όμως θα δούμε, όσο είμαστε παρατηρητές της ζωής των ηρώων, ότι ανοιγοκλείνουν τα παράθυρα και κοιτούν την κοινωνία, τους θεσμούς, την εξουσία. Μέσα και έξω από τα δωμάτια αυτά, σκοντάφτουμε στη σχέση που έχουν με το σώμα τα νέα κορίτσια, στον φυλετικό ρατσισμό και στον ρατσισμό της εικόνας. Τελικά η τέλεια ζωή φέρνει πάντα την ευτυχία;

Το συγγραφικό ταξίδι ξεκινά από τον τόπο της, το Διδυμότειχο, όπου ζουν ο Ίκαρος και η Άννα, δύο νέα παιδιά, μαθητές του Λυκείου ,που συνδέονται με στενή φιλία αλλά με διαφορετικά βιώματα και μνήμες. Ο Ίκαρος έχει μεγαλώσει στην κοσμοπολίτικη Αθήνα, η οποία δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το εξοχικό και ήρεμο Διδυμότειχο στο οποίο μεγάλωσε η Άννα. Παρά τις διαφορές τους έχουν ένα κοινό σημείο αναφοράς. Ο Ίκαρος δέχεται συνεχώς τις προσβολές και την αυστηρότητα του ακροδεξιού στρατιωτικού, ενώ η Άννα πνίγεται από τις συντηρητικές απόψεις των γονιών της αλλά και του στενού περιβάλλοντος της. Πληγωμένοι και οι δυο τους έχουν έναν στόχο. Να περάσουν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και να νιώσουν ελεύθεροι. Ο Ίκαρος και η Άννα στην πρωτεύουσα γνωρίζουν τον Αλέξανδρο, την Αθηνά, τη Νεφέλη και τη Λίλα, που μπλέκονται στη ζωή τους και δημιουργούν μια στενή φιλία. Ιδιαίτερα με τη Λίλα και τη Νεφέλη που τις προστατεύουν, όσο μπορούν ώστε να μην πληγώνονται. Στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνονται με αιχμηρή και ψυχογραφική γραφή, οι συγκλονιστικές ζωές των δυο κοριτσιών. Γνωρίζουμε όμως και τους γονείς των κοριτσιών, που υποτίθεται θέλουν το καλό των παιδιών τους, αλλά δεν τους αφήνουν οι προκαταλήψεις τους να λειτουργήσουν σωστά. Ένιωσα πώς με ένα τρόπο οι γονείς εκδικούμαστε τα παιδιά μας γιατί έτσι μεγαλώσαμε κι εμείς, με προκαταλήψεις, με ναι και όχι, με πρέπει και μη μιλάς και θέλουμε να μας αντιγράψουν για να ικανοποιήσουμε το εγώ μας. Η Νεφέλη είναι μια όμορφη κοπέλα, την οποία όμως βαραίνουν πολλά παραπανίσια κιλά. Η μητέρα της η Λώρα, είναι μια κοσμική γυναίκα που θεωρεί το πάχος αναπηρία. Αυτά τα παραπανίσια κιλά είναι η αφορμή που θα κάνουν τη μητέρα της, να απαξιώνει την κόρη της σε κάθε της βήμα και να την κατηγορεί διαρκώς για αυτά. Γράφει στη σελίδα 68 « Η αντίληψη που έχει η Λώρα είναι πως ένα παχουλό σώμα είναι ένα ντροπιαστικό σώμα. Για εκείνη, η Νεφέλη είναι μια ασήμαντη, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορεί να επιδειχτεί με τον τρόπο που περίμενε η Λώρα να επιδεικνύει το παιδί της.

Η Λίλα, έχει μια μάνα θρησκόληπτη και εκδικητική, όπως και έναν αδελφό που της φέρεται με τον χειρότερο τρόπο. Αυτή η συμπεριφορά οδηγεί την Λίλα να φύγει από το σπίτι και να ψάχνει προστασία στους άντρες που την οδηγούν σε σκοτεινούς λαβύρινθους που πολλές φορές αποβαίνουν μοιραίοι. Η συγγραφέας κρίνει την κοινωνία, τη βάζει αντιμέτωπη απέναντι στη νέα γενιά. Κρίνει τις λανθασμένες αντιλήψεις, τον ρατσισμό, τον φασισμό, βάζει τα μετεωρολογικά φαινόμενα ως συμβολισμούς και τα παραλληλίζει με τις σχέσεις γονιών και παιδιών. Πολύ έξυπνος αυτός ο συμβολισμός Διαβάζοντάς το, μού ήρθαν συνειρμικά στον νου, οι στίχοι του Χαλίλ Γκιμπράν. «Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου. Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της Ζωής για Ζωή. Δημιουργούνται μέσα από εσένα, αλλά όχι από εσένα. Και αν και βρίσκονται μαζί σου δεν σου ανήκουν.» Τι όμορφα θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε οι γονείς ότι τα παιδιά δεν είναι κτήματά μας; Η συγγραφέας δεν προσκολλάται όμως μόνο στην παρέα των κοριτσιών και τη ζωή τους αλλά μας δίνει το χρονικό πλαίσιο όπου κινούνται οι ήρωες, που ζουν τη δεκαετία του νεοπλουτισμού, του άφθονου χρήματος, της σπατάλης, της διαφθοράς, των Ολυμπιακών αγώνων, του χρηματιστηρίου. Μια δεκαετία που η εξουσία ένιωθε αήττητη. Η κοινωνία φυσικά δεν ήταν αμέτοχη στα παιχνίδια της εξουσίας, ήταν προέκτασή της. Το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ», το άκουγες παντού. Τέλος, η λογοτεχνική της πένα, μάς θυμίζει τη συμπεριφορά μας προς τους Αλβανούς αλλά και όλους τους οικονομικούς μετανάστες που ήρθαν να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη. Ο Ρενάτο, ο Αλβανός, ο συμπαθητικός ήρωας του βιβλίου μας αφηγείται τη ζωή του στην Ελλάδα. Πόσο απαξιωτικά μεγάλωσε με την οικογένειά του και πως τα κατάφερε. Σε αντίθεση, ένιωσα αποστροφή με τον Αντώνη, τον Έλληνα χρηματιστή και τους ομοίους του, που το χρήμα τούς δίνει μπόι, που θεωρούν ότι οι γυναίκες γίνονται αντικείμενα πόθου και μπορούν να τις εξουσιάζουν. Το τέλος αυτού του δυνατού βιβλίου μας σοκάρει. Ας γίνει αφορμή για συζήτηση, ας δούμε τα τυχόν λάθη μας και ας κοιτάξουμε τα παιδιά μας κατάματα. Καλοτάξιδο να είναι!

Η Ελισάβετ Παπαδοπούλου γεννήθηκε στο Διδυμότειχο. Σπούδασε νομικά στην Κομοτηνή και εργάστηκε αρχικά ως δικηγόρος και αργότερα ως δικαστής, ενώ σήμερα εργάζεται στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους. Αρθρογραφεί στην Athens Voice και στο Marie Claire. Έχουν εκδοθεί τα μυθιστορήματά της: Hotel Βικτώρια (1995), Άνεμος Ανατολικός (1997), Ψέματα, ζαχαρωτά και πρωτοσέλιδα (2000), Κληρονόμησα όλες τις φίλες της μαμάς μου (2004), Αγαπώντας τις ερωμένες του (2009) και Μέρες και νύχτες που δεν ήταν δικές μας (2014). Διηγήματά της συμπεριλαμβάνονται σε συλλογικές εκδόσεις.